Als planeten zo nabij stonden als de Maan

Hoe zou onze sterrenhemel eruit zien als Jupiter zo dichtbij stond als de Maan? Dat vroeg Brad Goodspeed zich af en hij maakte er een filmpje van:

Als Mars, Neptunus of Jupiter op dezelfde afstand als de Maan zouden staan, dan zou er niet alleen een mooi hemellichaam aan de hemel staan. Het zou invloed hebben op de getijden.

Als Jupiter zo dichtbij staat, dan wil je niet weten wat voor springvloed je kunt verwachten. De maan Io staat bijvoorbeeld net iets verder van Jupiter als de Maan van ons. Het gevolg is dat deze maan volledig gekneed wordt.

Maar dat is nog niet alles. Jupiter heeft ook een stralingsgordel om zich waar mensen zich beter niet binnen kunnen begeven. Zelfs satellieten die Jupiter van zo dichtbij bezoeken, moeten electronica hebben die gehad zijn tegen straling.

Boekenfestijn

Dit is een aardige week voor me. Dinsdag taarten gebakken voor mijn verjaardag die woensdag was en donderdag ben ik naar het Boekenfestijn in Ahoy geweest.

Het Boekenfestijn is een soort boeken-outlet-beurs. Een hele hal van Ahoy (of de Jaarbeurs, of Homeboxx in Nieuwegein) staat vol met tafels met boeken, boeken en nog eens boeken. Toegang is gratis, maar parkeren bij Ahoy is dat niet (11 euro). Hoe dan ook, je kunt er boeken vinden over wild uiteenlopende onderwerpen van knutselen, stripboeken tot romans, wetenschap of geschiedenis. Ik kom eens per jaar bij een Boekenfestijn om te zien of er nog aardige deals zijn op mijn vakgebied (IT) en op het gebied van ruimtevaart en astronomie. Ik geloof, nee, ik weet vrijwel zeker, dat ik in andere jaren interessantere boeken heb gezien.

Maar toch waren er wel een paar interessante titels. Ik kwam o.a. "Taming the Infinite" van Ian Stewart tegen, een boek over geschiedenis van de wiskunde. Het ligt er voor 8 euro.

Er lag een kolossaal boek getiteld Astronomica, dat een soort encyclopedie van de astronomie was. Het boek "Astronomy | 365 Days" was meer voor mensen die van mooie plaatjes houden (daar hoor ik ook toe).

Nog een kleine selectie van de tafel met astronomie-boeken:

En voor de rest heb ik nog allerlei-niet technische boeken meegebracht. Dit jaar zal ik 1001 aperitieven gaan koken, lees ik over Alton Brown's (Amerikaanse TV kok) culinaire reis langs de Mississippi en ik zal portretten gaan fotograferen en die bewerken in Photoshop CS4. Er is ook een goede kans dat ik New York en Miami en de Keys ga bezoeken.

Het Boekenfestijn in Ahoy is nog open tot en met zondag a.s.. Veel snuffelplezier.

Animatie van Phobos

De Europese Mars Express bracht op 9 januari een tweede bezoek aan Mars-maan Phobos. Mars Express schoot meerdere foto's met zijn High Resolution Stereo Camera. Hier is een filmpje gemaakt op basis van vijf foto's van tijdens de flyby:

Ik raad aan deze video, wanneer enigszins mogelijk, in de hoogste resolutie te bekijken.

Opvallend zijn de groeven op het oppervlak. Men weet nog niet waar die vandaan komen.

Zeven jaar op Mars

Negentig dagen moest de missie van de Mars-rovers Spirit en Opportunity duren. NASA hoopte natuurlijk wel dat ze het langer zouden uithouden, maar bijna niemand had gedacht dat de rovers een winter op Mars konden overleven. Het is nu al voor de derde keer dat ik schrijf dat de Mars-rovers Spirit en Opportunity weer een jaar langer op Mars staan. Voor een rover die zeven jaar op een koude planeet rondgereden heeft rijdt Opportunity nog redelijk kwiek rond. Van Spirit hebben we al een hele tijd niets gehoord. Hij reed in 2009 een met stof in en wist daar vorig jaar niet meer uit te komen. Roverbestuurders konden het voertuig niet op tijd voor de winter met zijn zonnepanelen richting de Zon manouvreren. Het ergste van de winter is al maanden voorbij, maar Spirit heeft nog geen contact opgenomen met overkomende satellieten.

Vorig jaar schreef ik al wat de Mars-rovers meegemaakt hadden op hun reis in mijn blogpost Zes jaar op Mars" (nu gekopieerd naar mijn nieuwe blog). Onnodig om in herhaling te vallen, denk ik. Maar wat gebeurde er met de rovers in 2010?

Spirit
Toen 2010 begon zat Spirit al aardig in de put. Letterlijk. Spirit was in mei 2009 in een kuil genaamd Troy (door roverbestuurders) met een losse stof terechtgekomen en technici van NASA's Jet Propulsion Laboratory waren maanden bezig met een exit-strategie. Tegen het begin van 2010 probeerden Spirit's wielen zich nog door lagen stof heen te werken. Er was zelfs enige progressie geboekt. Maar er was een probleem: de winter was in aantocht. Winter op Mars betekent voor een Mars-rover dat voor zijn energie afhankelijk is van een zonnepaneel: minder energie. Te weinig energie betekent voor een Mars-rover dat de electronica niet genoeg verwarmd kan worden. Als de temperatuur te laag wordt, zorgt inkrimping dat de bedrading scheurt.

Spirit rijdt door de bodem van de kuil genaamd Troy. Je ziet wat voor gevecht dit is. Als de wielen verder komen, breekt ze door de bodem heen en moeten ze weer het gevecht met het stof aan.

Op 26 januari besloot NASA dat de rover niet langer als mobiel beschouwd moest worden. Er was nog een ding dat Spirit moest doen: draaien en zorgen dat het zonnepaneel zoveel mogelijk zonnestralen van de laagstaande zon zou oppikken. Begin februari wisten de roverbestuurders de hoek van het zonnepaneel nog enigszins bij te draaien, door de rover tegen de want van de kuil te laten rijden. "Elke graad gedraaid richting het noorden betekent dat Spirit er weer 5 watt-uur bij krijgt", schreef een van de bestuurders. Maar elke week leverde de zonnepanelen pakweg 10 watt-uur minder op. Op 8 februari was er echter te weinig vermogen om de rover nog verder te laten rijden.

Alle niet-essentiële onderdelen van Spirit werden uitgezet. Communicatie werd tot het minimum beperkt. Als Spirit te weinig energie zou hebben, zou een soort winterslaap ingezet worden, waarbij Spirit zou stoppen te communiceren tot er weer voldoende energie is. De temperatuur van de electronica was halverwege maart gedaald tot -41,5 graden Celsius. Een nieuw record. Op 30 maart begon Spirit zijn winterslaap. De laatste communicatie was op 22 maart.

De korste dag op Spirit's locatie viel op 12 mei. De temperatuur kan op die dag wel gedaald zijn tot -55 graden. Vanaf juni luisterde NASA's Mars Odyssey satelliet naar tekenen van leven van Spirit. Maar nog altijd is er niet meer van de rover gehoord. Dat Spirit een tijd stil zou blijven was wel verwacht, maar nu lijkt het toch wat erg lang te duren. Maar NASA is nog altijd niet gestopt met het luisteren naar signalen.

Zelfs nadat Spirit geen gegevens meer stuurt, is NASA nog lang bezig om alle gegevens te analyseren. Ook de kuil genaamd Troy bleek wetenschappelijk interessant. In zijn poging aan Troy te ontsnappen heeft Spirit allerlei lagen met verschillend materiaal naar boven geduwd. 

Opportunity
Het verhaal van Opportunity in 2010 was een stuk vrolijker. In januari 2010 was Opportunity nog bezig met het onderzoeken van een rots genaamd Marquette Island. Volgens programma manager Steve Squires was deze steen "een van de coolste dingen die we gezien hebben in de laatste 1000 sol" (sol = een Mars-dag, 24 uur 37 minuten 23 seconden). Het vermoeden was dat Marquette Island uit de diepten van Mars opgeworpen is en het zou dus ons veel kunnen leren over wat er zich in Mars afspeelt. Dat was reden genoeg om Opportunity's boor (de Rock Abrasion Tool) weer eens te gebruiken. Dit gereedschap slijt bij elk gebruik, dus het team houdt dit alleen achter de hand voor echt interessante objecten.

De rots Marquette Island. De cirkel is een stuk rots dat door de Rock Abrasion Tool weggeboord is.

Op 12 januari had Opportunity Marquette Island genoeg onderzocht en ging de rover weer op weg naar zijn verre doel: de 22 kilometer brede krater Endeavour. Eind januari kwam Opportunity aan bij een vrij jonge krater genaamd Concepcion. Jong naar astronomische begrippen dan. Geschat wordt dat de 10 meter brede krater ongeveer duizend jaar oud is. Rond de krater lagen allerlei brokstukken van de inslag. Aan die rotsen was de gelaagdheid van het gesteente goed te zien. Opportunity onderzocht in februari een van die brokstukken, die Chocolate Hills werd genoemd.

De rots genaamd Chocolate Hills (ongeveer zo groot als een brood) had een vreemd soort coating.

Een van de brokstukken werd door de rover zelf uitgezocht als onderwerp voor studie, dankzij nieuwe software. Dat is een van de voordelen van zo'n lang verblijf op Mars. De programmeurs van Opportunity's software hebben de mogelijkheid gekregen de software steeds beter te maken. Robotbestuurders leren enorm veel van deze missie, waaronder dus "hoe geef je een rover de opdracht zelf interessante rotsen uit te zoeken?"

Op 9 maart reed Opportunity weg van Concepcion, en hervatte de rover de weg naar Endeavour. Eind maart bereikte de rover de mijlpaal van 20 gereden kilometers gedurende de hele missie. In juli veegde een dust devil, een wervelwind, de zonnepanelen van Opportunity schoon. Energieproductie schoot omhoog van 360 watt-uur in de week ervoor naar 492 watt-uur.

Een dust devil, gefotografeerd door Opportunity.

Gaandeweg begon men grotere afstanden te rijden. De roverbestuurders hadden de grootste zorg betracht de rover om allerlei verraderlijke duinenvelden te rijden, maar langzamerhand kwam Opportunity op een groot vlak terrein terecht, wat de Parking Lot genoemd werd. Op 20 mei brak het Mars-rover project het duurrecord op Mars dat op naam stond van de Viking 1 missie.

Afstanden van 100 meter per sol of meer kwamen vaker voor. Onderweg stopte Opportunity vrij weinig om dingen te zien en zo kwam de odometrie (de volgens de sensors gereden afstand) van de rover al gauw op 25 kilometer. Over garantie gesproken: de rij-garantie van Opportunity was 1 kilometer.

Half december kwam Opportunity bij de 90 meter brede krater Santa Maria. De krater ziet er "relatief niet verweerd en vers" uit en de roverbestuurders vonden er tal van interessante rotsen. Opportunity is nog steeds rond Santa Maria bezig die rotsen te onderzoeken.

Een mozaïek van foto's van de Santa Maria krater (NASA).

Santa Maria is slechts 6 kilometer van de meest westelijke rand van de Endeavour krater. Wat in 2008 een zeer ambitieus doel leek, is nu op Opportunity's fotos op de achtergrond steeds zichtbaarder. Opportunity is zo verschrikkelijk ver over zijn garantie heen, maar ik sta er niet van te kijken als Opportunity volgend jaar om deze tijd de Endeavour krater in tuurt.

De kraterrand van Endeavour (door gebruiker Stu van unmannedspaceflight.com).

Bronnen: marsrovers.jpl.nasa.gov, Wikipedia, unmannedspaceflight.com, UniverseToday.

Export Vkblog -- import Blogspot

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 23 januari 2011)

Momenteel ben ik bezig met de verhuizing van mijn blog hier naar http://mijndosisuniversum.blogspot.com/. Dat kost me toch wel wat werk. Blogspot kent weliswaar een import tool, maar ik ben er nog niet achter hoe je Vkblogs exporteert.

Dus tot nu toe heb ik post voor post gemigreerd. Ik heb meer blogposts gepubliceerd dan ik dacht.

Even wat anders. NASA heeft weer zo'n handig filmpje gepubliceerd dat een astronomische ontdekking uitlegt. Dit keer: actieve sterrenstelsels:

Een HBO Astrologie? Dat is een grap zeker?

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 16 januari 2011)

Vandaag las ik op mijn favoriete astroNomie forum astroforum.nl tot mijn stomme verbazing dat men in Nederland bezig is te lobbyen voor een HBO opleiding astroLogie. Je kunt daarmee HBO bachelor Astrologie worden.

Ik ging naar de site in de hoop dat ik ergens tegen zou komen dat het op 1 april zou starten. Een 1-april-grap, dacht ik. Dat je tegen die dag de site zou bezoeken en dat er zou staan "Gefopt!!". Al die astronomen die hadden geroepen dat het "Das het ja gans onwetenschappelijk ist" zouden zich voor niets druk gemaakt hebben. Maar helaas. De info-avond is op 28 februari. Maar toch: dit is een grap zeker?

Maar nee. Dit staat er op de site:

De voorbereidingen zijn nu zo ver gevorderd dat we toegroeien naar de fase van daadwerkelijke aanvraag van accreditatie. Commissies die ons hierin begeleiden hebben aangegeven dat het verkrijgen van accreditatie zeer waarschijnlijk is, gezien de al afgeronde werkzaamheden en de wijze waarop de Academie aan de slag is.

De Academie zal na accreditatie de status hebben van hogeschool en zal als zodanig bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen geregistreerd staan.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en ... wat ook al weer? Oh ja, wetenschappen. Ik denk dat astrologie meer onder Cultuur valt. Entertainment eigenlijk, want met wetenschap heeft astrologie niets te maken.

Als het wetenschappelijk was, dan viel er wat te testen. Als je een groep mensen in een ruimte had en een tafel met daarop de getrokken horoscopen van die mensen en je zou zeggen "pak je horoscoop eruit" en iedereen zou precies de juiste horoscoop eruit trekken, dan zou je wat bewezen hebben. Maar dat bewijs lukt niet.

Sterker nog, als je dezelfde horoscoop zou uitdelen aan een groep mensen, dan denkt het merendeel dat het de hunne is:





Een krant in Parijs bood ooit aan voor mensen een gratis horoscoop te trekken. Deelnemers moesten daarvoor de plaats en tijd van hun geboorte opsturen en dan zou hen een horoscoop opgestuurd worden. Daarna werd hun gevraagd hoe accuraat die horoscoop voor hen was. 94% van de deelnemers gaven aan dat ze zichzelf herkenden in de horoscoop. De deelnemers hadden echter allemaal dezelfde horoscoop ontvangen. Het was de horoscoop van een Franse seriemoordenaar. Oeps!

You can't argue with results. (Or can you?)

Collega amateur-astronoom Norbert Schmidt heeft op zijn blog het lesprogramma even voor ons samengevat:

Eerste Jaar

Je leert horoscopen berekenen, krijgt een spoedcursus Jungiaanse psychologie. Powerpoint komt ook aan de orde.

Tweede Jaar

Seksualiteit, Centauren, Maansknopen en Zwarte lichten.Na dit tweede jaar is de student in principe vaardig genoeg om consulten te geven en evenwichtige afwegingen te maken op het gebied van de psychologische astrologie.

Derde jaar

Historische astrologie, zondebokpsychologie en hoe deze te relateren aan de financiele en geestelijke wereld.

Vierde jaar

Een echt stagejaar. Je gaat consulten geven in het veld. Maar leert ook je belastingaangifte te doen. Aanhaken van parapsychologie.

Eerste Jaar
Je leert horoscopen berekenen, krijgt een spoedcursus Jungiaanse psychologie. Powerpoint komt ook aan de orde.

Tweede Jaar
Seksualiteit, Centauren, Maansknopen en Zwarte lichten.Na dit tweede jaar is de student in principe vaardig genoeg om consulten te geven en evenwichtige afwegingen te maken op het gebied van de psychologische astrologie.

Derde jaar
Historische astrologie, zondebokpsychologie en hoe deze te relateren aan de financiele en geestelijke wereld.

Vierde jaar
Een echt stagejaar. Je gaat consulten geven in het veld. Maar leert ook je belastingaangifte te doen. Aanhaken van parapsychologie.



Zo zo, dus je gaat ook stage doen. Ik hoor studenten nu al klagen dat er zo weinig stageplaatsen beschikbaar zijn. En ik hoop dat er ook weinig bedrijven hun heil in astrologie gaan zoeken. Ik bedoel: dit zijn roerige tijden, maar dat is nog geen reden om te investeren in onzin.

Oh, had ik trouwens al verteld dat de Universiteit Utrecht gaat bezuinigen op natuurkunde en astronomie? Het is alsof iemand tegen me zegt: "Luister Marcel-Jan, we zien een duidelijke roep om meer onzin en minder wetenschap. Dan zullen we daarin ook moeten faciliteren". Dus een HBO opleiding Astrologie.

Voor het zover is, toch nog even dit:




en dit:



Bronnen: Waarnemen.com, Univerversiteit Utrecht en, oh ja, de HBO Astrologie.

Onweer en antimaterie

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 15 januari 2011)

Ik ken de Fermi-telescoop van NASA als een apparaat dat ver in de kosmos kijkt. Miljarden lichtjaren zelfs. Fermi is een telescoop die gamma-straling detecteert. Dus ik was verbaasd dat juist Fermi een fenomeen dicht bij huis heeft gevonden: dat onweer soms antimaterie produceert.

Dit filmpje legt uit hoe dat kan.

Ontmoetingen in een baan rond Saturnus

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 14 januari 2011)

Al zes-en-half jaar lang draait de Cassini sonde zijn baantjes rond de geringde planeet Saturnus. Op zijn reis rond het Saturnus-stelsel komt Cassini regelmatig langs allerlei manen. En over de jaren zijn we steeds meer gaan leren over die manen. Titan heeft methaanmeren en het oppervlak drijft vermoedelijk op een oceaan van vloeibaar water en ammoniak. Enceladus is een maan van 500 km doorsnede met geisers die de ringen van Saturnus aanvullen met vers materiaal. En onlangs ontdekte men dat de maan Rhea scheuren heeft die vermoedelijk ontstaan zijn door getijdewerking.

Het is best een luxe een satelliet van de kwaliteit van Cassini permanent rond Saturnus te hebben hangen. Maar er zijn al zo veel flyby's geweest, dat je het gewoon gaat vinden dat er elk jaar een dosis foto's binnenstroomt van ijsmanen en rotsblokken.

Maandag vloog Cassini weer langs de maan Rhea en kwam niet alleen Rhea voor de camera. Het heeft zo zijn voordelen om rond een systeem met een planeet met ringen en 62 manen baantjes te trekken. Als je oplet, schiet je meerdere objecten tegelijk.


Nadat Cassini vertrok van Rhea schoot het deze foto. Bovenin is Rhea te zien. De streep onder zijn de ringen van Saturnus, van opzij gezien. De maan net erboven is Dione.


Hier zien we maar liefst vijf manen. De grootste in beeld is weer Rhea. We zien ook de ringen weer van opzij. Net boven de ringen is Dione te zien. Helemaal rechts is Thetys te zien en het puntje tussen de ringen en Thetys, is Epimetheus. Als je heel goed kijkt zie je een verdikking in de ringen, tussen Dione en het uiteinde van de ringen. Dat is Prometheus. Prometheus en Epimetheus zijn rotsblokken.



Twee close-ups van Rhea. De linker is gemaakt door de kleinhoekcamera van Cassini. De andere is gemaakt door de groothoekcamera. De linkerfoto laat een deel van de krater in het midden van de rechtse foto zien.

De Cassini-missie gaat nog tot en met 2017 door. Tegen die tijd zal Cassini eerst een baan gaan beschrijven tussen Saturnus en de ringen in. Daarna zal Cassini in de atmosfeer van Saturnus storten. Dat doet NASA om te voorkomen dat Cassini ooit neerstort op manen met eventueel leven en zo dit leven verstoort.

Klimaat en weer

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 13 januari 2011)

Zero tolerance in Groot Brittannië over het door elkaar halen van het klimaat en lokaal weer:




Lang leve Britse humor.

Hubble's Hanny's Voorwerp

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 11 januari 2011)

Vergeet die gesmolten rotsplaneet die gevonden is door de Kepler telescoop. Ik vind de foto van Hubble van Hanny's Voorwerp interessanter. Ik schreef al in april vorig jaar dat Hubble Hanny's Voorwerp zou gaan fotograferen. En nu is het resultaat gepubliceerd.

Wat is Hanny's Voorwerp? Het is een vreemd kosmologisch object dat gevonden werd door de lerares Hanny van Arkel die mee deed aan het Galaxy Zoo project. Dat project vroeg aan deelnemers om te helpen met het determineren van sterrenstelsels. En als je daarmee klaar was, dan vroeg de site altijd nog of je nog iets vreemds gezien had.

Hanny van Arkel had inderdaad iets vreemds gezien, dus ze vroeg ernaar op het forum. Ze noemden het "Hanny's Voorwerp" (ook in het Engels, zelfs op de Hubble site). Het was zo vreemd, dat nader onderzoek werd verricht. Steeds grotere telescopen keken ernaar, maar er bleven vragen hangen. En dus werd het tijd om de Hubble erop te richten. En hier is het resultaat:



We hebben Hanny's Voorwerp nooit in zoveel detail gezien. Maar wat zien we?

Bovenin zien we sterrenstelsel IC 2497, dat 650 miljoen lichtjaar van ons vandaan ligt. Het groene "voorwerp" is, je raadt het, "Hanny's Voorwerp". De groene kleur komt van de gloed van zuurstof: enorme wolken zuurstof in hele lage concentraties. Sterker nog, het Voorwerp is ongeveer zo groot als onze Melkweg.

Maar dat zuurstof gloeit niet van zichzelf. Het is door iets beschenen. Astronomen konden echter geen passende lichtbron vinden. En nu komt het mooie: het Voorwerp is beschenen door een lichtbron die verderop lag en inmiddels uit is! Men denkt dat in het nabijgelegen sterrenstelsel IC 2497 een quasar is geweest die enorme hoeveelheden energie op Hanny's Voorwerp gespuwd heeft, voordat hij uit ging.

Zo'n quasar wordt gevormd door een superzwaar zwart gat. Dit zwarte gat trekt met zijn enorme zwaartekracht grote hoeveelheden materie aan uit het sterrenstelsel waar het in zit. Rond het zwarte gat vormt zich een rondwervelende schijf met ronddraaiende materie. In die schijf vindt enorme wrijving plaats. Hoe dichterbij het zwarte gat, hoe meer wrijving. Voordat deze materie in het zwarte gat valt, geeft enorme hoeveelheden energie af. Het straalt in twee stralen boven en onder het zwarte gat naar buiten als enorme zoeklichten. Een van deze stralen is op Hanny's Voorwerp gericht geweest.

Maar nu niet meer. Waarom de quasar uitgedoofd is? Misschien raakte de materie op. We weten het niet. Maar het licht en ook materie van de quasar ging op reis en bereikte Hanny's Voorwerp en lichtte het op. Doordat het licht een maximale snelheid kent kan het gebeuren dat de lichtbron uit is, maar dat wij zien dat het licht elders aankomt. Zoiets wordt ook wel een lichtecho genoemd.

Met radiotelescopen werd ook ontdekt waar Hanny's Voorwerp vandaan komt. Het is een sliert gas dat is achtergebleven na de botsing van twee sterrenstelsels waaruit sterrenstelsel IC 2497 ontstond.

Bronnen: Universe Today, de Hubble site, de Bad Astronomy blog.

Dankbaar gebruik

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 8 januari 2011)

Eerlijk gezegd was ik überhaupt verbaasd dat de Volkskrant zo'n dienst aanbood. Ik ben niet eens lid, maar niemand heeft daar ook naar gemaald. Ik heb er dankbaar gebruik van gemaakt, maar een krant die blogs aanbiedt voor niet-leden is ongeveer zo logisch als een krant die een zoekmachine onderhoudt. En toen kwamen ze er ook nog eens achter dat het nodig was om deze sites actief te monitoren.

Mijn gok is dat iemand ergens in het kantoor van de Volkskrant die taak op zich heeft gekregen, naast al zijn of haar andere werk. Dus dat kwam er niet zo van. En toen heeft men de knoop doorgehakt: gaan we meer mensen inzetten om die blogs in het gareel te houde

Eerlijk gezegd was ik überhaupt verbaasd dat de Volkskrant een blog aanbood. Ik ben niet eens lid, maar niemand heeft daar ook naar gemaald. Ik heb er dankbaar gebruik van gemaakt, maar een krant die blogs aanbiedt voor niet-leden is ongeveer zo logisch als een krant die een zoekmachine onderhoudt. En toen kwamen ze er ook nog eens achter dat het nodig was om deze sites actief te monitoren.

Mijn gok is dat iemand ergens in het kantoor van de Volkskrant die taak op zich heeft gekregen, naast al zijn of haar andere werk. Dus dat kwam er aanvankelijk niet zo van. Deze persoon of personen meldde op menig afdelingsoverleg dat hij/zij nog andere dingen te doen had en of management prioriteiten wilde stellen. De vraag is hogerop gegaan, tot in de hoogste boom en men heeft men de knoop doorgehakt: "We stoppen ermee". In "de mededelingen" werd dit het volgende overleg vermeld. "Maar wat doen we dan eigenlijk met al die blogposts die er al staan?", vroeg men toen. "Laat ze maar verhuizen", zei de manager. Pure fictie van mijn kant, maar zo kan het gegaan zijn.


Natuurlijk kunnen we als kleine kinderen boos worden dat het niet eerlijk is en verontwaardigde acties beginnen. Luister: Vkblogs was een gratis dienst. Van een krant. Niet echt hun core business, zoals dat heet. En ik weet dat er alternatieven zijn die je blog zelfs willen verhuizen voor je.

Dus laten we de vrijheid van meningsuiting een keer gebruiken om een keer volwassen over te komen en zeggen: "Bedankt Vkblogs. Tot ziens".

Vkblogs weg? Niets te doen? Ik weet nog wat.

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 8 januari 2011)

Ja, het is jammer, he? Vkblogs gaat 1 maart stoppen. Ik zal het missen, al die content. Een verlies voor het Internet. Deze bedoel ik:


Tja, waar moet de Volkskrant nu zijn inspiratie vandaan halen?

En vooral: wat nu te doen? Wel, ik zou het ook niet weten. Ik interesseer me alleen voor Oracle databases en wetenschap. Aan mij moet je het niet vragen. Alhoewelll...

Je kunt natuurlijk een bijdrage leveren aan de wetenschap. Je kunt zelfs aan onderzoek meedoen. Laat me een paar voorbeelden geven:

Old Weather
Je kunt bijvoorbeeld meedoen aan het digitaliseren van oude weerrapporten, zodat op basis hiervan deze betere klimaatmodellen gemaakt kunnen worden. Dat project heet Old Weather en ze hebben daar nog stapels dagelijkse rapporten met metingen van de Engelse marine van rond de Eerste Wereldoorlog. Zes keer per dag moesten luchtdruk en temperatuur van lucht en water worden vastgelegd op elk schip. Het is allemaal handgeschreven. Neem 249 schepen en enkele decennia aan dagelijkse rapporten en je snapt dat er wat werk aan de winkel is.


Een fragment uit een scheepsjournaal van Old Weather.

Het aardige is dat je de reis van zo'n schip dag voor dag volgt en zo allerlei details van de reis leest.

Maar misschien vind je dit zinloos, omdat december 2010 echt een hele koude maand was, hetgeen dus uitwijst dat er geen klimaatverandering is. Okee, okee, moving on.

Moon Zoo
De Maan is nog altijd een onbetwist object in die zin dat er geen debat over is dat het object bestaat. In 2009 stuurde NASA de Lunar Reconnaissance Orbiter naar een baan rond de Maan. Deze satelliet heeft een enorm scherpe camera die foto's schiet met een resolutie van 0,5 meter. En NASA heeft nogal wat foto's daarvan op de harde schijf staan.

Nu wil men graag dat bezoekers van de site Moon Zoo kraters telt op foto's van de Maan en ze vragen of als je nog wat geks ziet, dat ook even te vermelden.



Het is een aardig tijdverdrijf. Sommigen zien lavatunnels, andere de sporen van getuimelde rotsen en niet te vergeten sporen van bemande of onbemande missies. Zo vond men op de foto's van de Russische Lunochod rovers en de Amerikaanse Apollo's. Maar op de meeste foto's staan toch vooral kraters. Veel kraters soms. Gelukkig hoef je alleen grotere kraters te tekenen.

Een makkelijker "spelletje" op de site is Boulder Wars. Je krijgt dan twee foto's te zien en je moet aangeven op welke foto de meeste rotsblokken te zien zijn.

Waar dat het allemaal goed voor? Boulder Wars helpt NASA om de hoeveelheid rotsblokken in kaart te brengen, zodat toekomstige missies er de landingspoten niet over breken. De kraters helpen NASA aan informatie over de geschiedenis van het Maanoppervlak.

Galaxy Zoo
Al de genoemde sites zijn onderdeel van de Zooniverse, een samenwerkingsverband van diverse sites waar je aan wetenschappelijk onderzoek kunt meedoen. Het begon allemaal met Galaxy Zoo. Destijds had men een heleboel foto's van gecomputeriseerde telescopen die de sterrenhemel in kaart hadden gebracht. Destijds vroeg men aan bezoekers om sterrenstelsels in die foto's aan te wijzen en te determineren.

Nu zijn er drie Galaxy Zoo projecten. Met Galaxy Zoo Hubble kun je meedoen om sterrenstelsels op Hubble foto's te determineren. Dat wil zeggen dat je kijkt of er een sterrenstelsel in beeld is, wat de stand ervan is en of je kunt zien wat voor type sterrenstelsel het is. Iedereen kan mee doen.



Verder is er  Galaxy Zoo: Supernovae, waarin nog eens in het bestand van het originele Galaxy Zoo wordt gezocht, alleen nu naar supernovae, ofwel exploderende sterren.

Galaxy Zoo: Mergers vraagt je om in foto's botsende sterrenstelsels te vergelijken met computersimulaties.

Planet Hunters
Planet Hunters is visueel niet zo verschrikkelijk spannend. Je krijgt steeds een grafiek te zien van lichtmetingen die gedaan zijn door de Kepler telescoop. Met de Kepler telescoop heeft NASA al honderden planeten rond andere sterren gevonden met die gegevens en jij kunt meedoen om de volgende planeet te ontdekken. Nee, het is niet gezegd dat hij dan ook naar je vernoemd wordt. Jammer.



Bij deze site vroeg ik me wel eens af of dit werk niet beter met computers gedaan zou kunnen worden. Je zoekt naar een dip in de lichtsterkte van een ster en dat kan een aanwijzing zijn voor een exoplaneet. Maar computers zijn beter in staat om te bepalen wat ruis is en wat een echte transitie van een planeet.

Solar Stormwatch
Op de Solar Stormwatch gaat het erom om uitbarstingen van de Zon te vinden. Je krijgt filmpjes voorgeschoteld van de STEREO satellieten en daarin kunnen uitbarstingen voordoen. Ik heb deze een tijdje geleden geprobeerd, maar ik vond het nog knap lastig.

The Milky Way Project
In tegenstelling tot wat je misschien zou denken is de grootte van onze Melkweg allerminst een uitgemaakte zaak. Sterker nog, nog maar kort geleden bleek onze Melkweg veel groter dan we dachten. The Milky Way Project heeft tot doel onze Melkweg in kaart te brengen. Dat doe je door bellen in het kosmische stof en gas te tekenen. Ikzelf heb het nog niet geprobeerd, maar het zag er best leuk uit op de tutorial.


Je kunt natuurlijk ook blijven bloggen. Ikzelf ben ook van plan te verhuizen. Waar, dat weet ik nog niet. En ik hoop mijn artikelen mee te nemen. Ik weet dat het mogelijk is.

Hoe dan ook, vermaak je.

De Andromedanevel in röntgen en infrarood

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 6 januari 2011)

Misschien zou het een goed voornemen zijn dit jaar, als ik jullie wat meer van die gave astronomiefoto's liet zien, die ik op sites en blogs tegenkom. Elke week worden prachtige foto's gepubliceerd, die zelden het nieuws halen. Neem de foto hieronder van de Andromedanevel of M31.

De Andromedanevel is een sterrenstelsel dat je met het blote oog aan de noordelijke sterrenhemel kunt zien. Door een telescoop kun je zien dat de Andromedanevel eigenlijk een spiraalvormig sterrenstelsel is. Het bestaat uit miljarden sterren. Veel van het binnenste van dit sterrenstelsel wordt in zichtbaar licht verhuld door stof. Maar telescopen die kunnen kijken in röntgenlicht of infrarood licht, kunnen dwars door stofstructuren heen kijken. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft twee telescopen die dat kunnen. De Herschel-telescoop is een infraroodtelescoop met de grootste spiegel ooit gelanceerd. En de veel onbekendere XMM-Newton kijkt in röntgen. Beide maakten foto's van de Andromedanevel en zo ziet een compositiefoto van Herschel (rood) en XMM-Newton (blauw) er uit:

De Andromedanevel is een sterrenstelsel dat je met het blote oog aan de noordelijke sterrenhemel kunt zien. Door een telescoop kun je zien dat de Andromedanevel eigenlijk een spiraalvormig sterrenstelsel is. Het bestaat uit miljarden sterren. Veel van het binnenste van dit sterrenstelsel wordt in zichtbaar licht verhuld door stof.

Maar als je zou kunnen kijken in röntgenlicht of infrarood licht, dan zou je dwars door deze stofstructuren heen kijken. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft twee telescopen die dat kunnen. De Herschel-telescoop is een infraroodtelescoop met de grootste spiegel ooit gelanceerd. En de bijna onbekende XMM-Newton kijkt in röntgen. Beide maakten foto's van de Andromedanevel en zo ziet een compositiefoto van Herschel (rood) en XMM-Newton (blauw) er uit:



De Herschel-telescoop ziet alleen koud stof. En met koud bedoel ik: een paar graden boven het absolute nulpunt (-273°C). Stof rond de kern is een stuk heter en Herschel ziet dat dus niet. Dat koude stof wordt gemaakt als sterren geboren worden en wanneer ze dood gaan. Dat koude stof zie je in zichtbaar licht juist weer niet.

XMM-Newton ziet alleen heel heet gas. Met heet bedoel ik: miljoenen graden. Zulk heet gas vind je rond objecten als zwarte gaten, neutronensterren en net geboren, gigantische sterren. Je kunt zien dat er een aantal van zulke objecten zich bevinden in de kern van het sterrenstelsel. En je zult ze ook aantreffen in de kern van onze Melkweg.

Ter vergelijk zie je hieronder hoe de Hubble Space Telescope de Andromedanevel gefotografeerd heeft in zichtbaar licht. De foto hierboven lijkt wel een röntgenopname van de foto hieronder, wat deels dus ook zo is.

Net boven en onder de Andromedanevel zijn twee kleine dwergsterrenstelsels. Onder vind je M32 en boven NGC 205. In de bovenste foto zijn ze nagenoeg onzichtbaar. Dat komt omdat beide dwergsterrenstelsels bijna geen sterren meer aanmaken. Zo zie je maar weer wat astronomie op andere golflengten ons kan leren.

Bron: De Bad Astronomy blog.

Waanzinnige foto zonsverduistering

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 4 januari 2011)

Vanochtend was er een gedeeltelijke zonsverduistering bij zonsopkomst, waardoor de zon als het ware twee keer opkwam. Al rijdend op de A12 naar Utrecht had ik er vanuit mijn ooghoeken wat van kunnen zien, ware het niet dat het bewolkt was. Jammer, jammer.

Misschien had ik vandaag, net als Thierry Legault, naar Oman moeten reizen. Hij maakte daar deze waanzinnige foto:



Waarom is deze foto waanzinnig? Omdat het ook nog eens het ruimtestation ISS in beeld bracht terwijl het voor de zon langs kwam.



De zwarte vlekken die je verder nog ziet, zijn zonnevlekken. De Zon stond 150 miljoen kilometer ver, de Maan 400.000 kilometer en ISS 500 km.

De fotograaf, Thierry Legault, berekende van te voren wat voor bijzondere samenstanden zichtbaar waren en op welke plek. Voor deze foto moest hij echt naar naar Oman reizen. Niet alleen vanwege het weer, maar ook om ISS voor de zon te zien. Deze passage duurde slechts 0,86 seconden.

Bron: Bad Astronomy blog, de website van Thierry Legault.

Koop deze satelliet

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 2 januari 2011)

De eigenaars van de Terrestar-1 satelliet, die sinds 2009 op een hoogte van 36.000 km boven de Aarde hangt, zijn bankroet gegaan. Een groep Internet-activisten wil de satelliet gaan kopen en hem dan inzetten voor internet-toegang in de derde wereld.

Je wordt natuurlijk niet zo maar eigenaar van een communicatiesatelliet. Voor de eerste fase zal er 150.000 dollar nodig zijn. En daar vragen ze onze hulp bij.




Om echt eigenaar te worden van de satelliet, moeten ze nog met miljoenen op de proppen komen. De campagne BuyThisSatellite zal dan wat groter aangepakt moeten worden.

Meer informatie vind je op http://buythissatellite.org.