Museum Boerhaave moet open blijven!

Mijn mond viel open toen ik het las. De bezuinigingen treffen Museum Boerhaave. Met als mogelijk gevolg: sluiting. Nou ja, veel gekker kun je het niet maken. Het museum moet dit jaar 700.000 euro aan eigen inkomsten zien te vinden in de rest van dit jaar of anders ....

Over ruimtevaartbudgetten

Ik ben een fan van de astronoom Neil deGrasse Tyson. Hij is een hele goede spreker en vaak grappig ook. Iemand heeft een toespraak van hem gecombineerd met beelden van de laatste shuttlevlucht.

Hij noemt een belangrijk punt: hoeveel het totale NASA budget is ten opzichte van het totale budget gaat er nu eigenlijk naar NASA? Een halve cent ten opzichte van een dollar. (Ten tijde van het Apollo project was het 5 cent op een dollar)

Dat deed me denken: hoeveel krijgt ESA eigenlijk ten opzichte van het totale budget? ESA heeft als totaal budget 4 miljard euro. Vergelijk dat met de ruwweg 13,5 miljard euro (19 miljard dollar in 2011). Oeps. Nu komt ESA's budget van afzonderlijke lidstaten, dus het is een stuk lastiger te vergelijken met de situatie in de Verenigde Staten.

Laat ik dan eens kijken naar het Nederlandse ruimtevaartbudget. Hoe is dat verdeeld?

Ik heb gekeken naar de begroting van het ministerie van Onderwijs, Cultuur (of wat er van over is) en Wetenschap (begroting voor 2011), maar daarin krijgt ESA slechts 33,2 miljoen euro. Volgens Wikipedia is de Nederlandse bijdrage 84,2 miljoen euro of 2,1% (België betaalt twee keer zoveel), dus waarschijnlijk komt er ook geld via andere posten naar ESA. Maar ESA krijgt ook weer geld van de Europese Unie, dus dat maakt het totaalplaatje nog lastiger.

Ook krijgt het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium van OCW 816.000 euro, 100 duizend minder dan vorig jaar en dat budget blijft de komende 5 jaar gelijk. (in de begroting vind je trouwens ook hoeveel astronomische instituten krijgen, zoals ESO, ASTRON en niet te vergeten ook een wetenschappelijk instituut als CERN).

De totale uitgaven in de miljoenennota van 2010 waren 272,1 miljard euro. Als je dan onze bijdrage aan ESA, NLR en de bijdrage aan ESA via de EU neemt, laat dat dan heel gunstig gezegd 100 miljoen zijn. Dan geven we van 1 euro 0,034 cent uit aan ruimtevaart.

Oeps. Ik zeg niets meer over het budget van NASA.


Bronnen: Rijksbegroting OCW, Wikipedia.

De laatste shuttle geland

Om vier voor twaalf vanochtend is de space shuttle Atlantis geland op Kennedy Space Center. Het was de laatste landing van een space shuttle.

En daarmee gaat 30 jaar ruimtevaart in een lage aardbaan de boeken in. Het eind van een ruimtevaarttijdperk dat mij vanaf het begin geboeid heeft. Maar uiteindelijk was de shuttle te complex, onveilig en duur. Ik denk dat het een goede beslissing was om het programma te stoppen. Alleen: wat komt hierna?

Een herinnering aan Spirit

Ik was eigenlijk van plan aan een projectplan te schrijven, maar ik zie weer zoveel mooie dingen langs komen. Zoals een terugblik op de missie van Mars-rover Spirit, die zes jaar lang onderzoek deed in de Gusev krater.



Op het moment dat ik dit artikel post, is een soort - ik zou bijna zeggen - "herdenkingsdienst" gaande voor Spirit: http://www.ustream.tv/NASAJPL2.

Opportunity rijdt ondertussen nog steeds flink door richting de Endeavour krater. Al 32 km heeft de rover erop zitten sinds zijn landing en de kraterrand komt nu steeds meer in zicht:

Gisteren kwamen de beelden voor een nieuw panorama van Opportunity binnen. Unmannedspaceflight.com gebruiker jamescanvin maakte er deze compilatie van.

De kraterrand is nog 1,3 km ver weg volgens NASA's laatste update.

Bronnen: NASA, UnmannedSpaceflight.com.

De laatste shuttle verlaat ISS

Astronauten hebben Internet aan boord van ISS, zei het dat de verbinding doet denken aan de tijd van de ISDN modems. Maar dat stelt ze wel in staat ons alvast foto's toe te sturen via Twitpic. Astronaut Ron Garan stuurde vandaag deze prachtige foto's van Atlantis die ISS verlaat. De laatste space shuttle verlaat ISS.

Toen ik deze foto zag, moest ik onwillekeurig denken aan de schilderijen van Robert McCall, alhoewel ik er geen een zou kunnen aanwijzen.

Atlantis vliegt nog een keer rond ISS, voor zij afscheid neemt.

Morgen is de landing en dan.. Wel, dat was het dan: het ruimtevaartprogramma dat ik sinds mijn elfde gevolgd heb. Het heeft tenminste haar belofte ingelost van het bouwen en onderhouden van een ruimtestation. Nu moet ISS het zelf verder zien te rooien (met hulp van Russische Progress, Europese ATV, Japanse HTV en waarschijnlijk ook commerciële vrachtschepen).

Maar de grote ringvormige ruimtestations uit de schilderijen van Robert McCall, het ruimtestation als bouwplaats van satellieten, de fabrieken van materialen en medicijnen in de ruimte, en de springplank naar de Maan en planeten, dat is er nooit van gekomen.

Russische satelliet voor radio-astronomie gelanceerd

Al drie jaar schrijf ik aan het eind van het jaar wat we kunnen verwachten van de ruimtevaart in het nieuwe jaar (bijv. 2011). En tot nu toe kwamen drie zaken er elk jaar in terug: ESA's nieuwe Vega raket, de lancering van een Sojoez-raket vanaf lanceerbasis Kourou en de lancering van de Russische satelliet ten behoeve van radio-astronomie, de RadioAstron.

Wel, ik mag nu eindelijk zeggen dat een van die drie beloftes uiteindelijk is ingelost: de Spectr-R, onderdeel van een internationaal project genoemd RadioAstron, is gisteren gelanceerd vanaf lanceerbasis Baikonoer in Kazachstan. Deze satelliet, die een radio-antenne met een doorsnede van 10 meter heeft, was al 20 jaar in ontwikkeling en nu is hij dan eindelijk in een baan om de Aarde die reikt tot 340.000 km. Het komt aardig in de buurt van de afstand tussen de Aarde en de Maan.

De Spektr-R werd gisteren succesvol gelanceerd op een Oekraïnse Zenit-3F raket:


Nu zul je je misschien afvragen waarom Rusland een radio-telescoop de ruimte in stuurt. Van alle golflengten waarin astronomie gedaan wordt, is radio-astronomie iets waar de atmosfeer je nauwelijks stoort.

Wel er is iets interessants dat je kunt doen met radiotelescopen, namelijk radio-interferometrie. Dat wil zeggen: je kunt waarnemingen van hetzelfde object van meerdere radiotelescopen combineren, waardoor de metingen kunnen wedijveren met een telescoop ter grootte van de afstand tussen de radiotelescopen. Dus als Spektr-R op een afstand van 340.000 km van de Aarde staat en je combineert de metingen van een radiotelescoop op Aarde met die van Spektr-R, dan krijg je metingen van een virtuele telescoop ter grootte van 340.000 km.

De Spektr-R wordt getest. De 10-meter brede schotel moest helemaal uitklappen na de lancering. Foto: NPO Lavochkin

Met alle radiotelescopen van RadioAstron denkt men de centra van sterrenstelsels gedetailleerd te kunnen onderzoeken. Op die manier moet het onder andere mogelijk zijn meer te zien over hoe sterren worden aangetrokken door donkere materie.

De Europese Vega raket en de Sojoez-lancering vanaf Kourou komen er ook aan overigens. De Vega raket zou vroeg dit jaar gelanceerd worden en dat is inmiddels oktober geworden. De Sojoez is eveneens gepland voor oktober dit jaar. "Van uitstel komt afstel" zal ik maar zeggen.


Bronnen: The Planetary Society blog, Spaceflightnow.com, Wikipedia.org

ISS en de shuttle op klaarlichte dag en een aurora vanuit de ruimte

Youtube-gebruiker messierhunter maakte dit filmpje van ISS en de shuttle door een 200 mm telescoop en een videocamera die geschikt is voor astrofotografie:



Waanzinnig hoeveel je kunt zien van het ruimtestation en de shuttle.

Aan boord van ISS zijn inmiddels ook een paar bijzondere foto's geschoten, zoals deze foto's van het zuiderlicht (Aurora Australis)

Rechts de shuttle Atlantis, in het midden de Orbiter Boom Sensor System en links het groene licht boven de Aarde: een aurora boven het zuidelijk halfrond.

Twee dagen voor de vorige foto werd het zuiderlicht ook al waargenomen.

Op deze close-up van de aurora kun je zien dat een aurora zich op grote hoogte afspeelt in de atmosfeer.

Nog een paar andere foto's van de laatste shuttle-missie:

Astronaut Ron Garan aan het werk op de laatste ruimtewandeling van het shuttle-tijdperk. Onder hem is de Perzische Golf te zien.

Astronaut Mike Fossum brengt het Robotics Refueling Mission instrument naar ISS. Het is een experiment om te laten zien dat je met een op afstand bestuurde robot een satelliet zou kunnen voorzien van nieuwe brandstof.

Morgen ontkoppelt de shuttle en donderdag komt Atlantis voor de laatste keer naar huis.

Bronnen: NASA, Bad Astronomy blog

Dawn in een baan om Vesta

Het is gelukt: de NASA ruimtesonde Dawn is in een baan rond de asteroïde Vesta gekomen. Vesta zelf trok Dawn in zijn baan. Afhankelijk van Vesta's massa zou Dawn eerder of later in een baan komen. We kenden het precieze gewicht van Vesta nog niet. Maar dat zal een van de zaken zijn dat Dawn gaat bepalen. Eerder deze week zond Dawn deze foto van Vesta:

Vesta vanaf 41000 km. We zien groeven, bulten en kraters. De bulten zouden vulkanisch van aard kunnen zijn. Vesta is net groot genoeg om vulkanische activiteit te tonen. Het aantal kraters is vrij laag. Links is ook een hoge rotswand te zien. (Het deed mij een beetje denken aan Uranus-maan Miranda).

Dawn zal een jaar rond Vesta blijven en daarbij zijn baan steeds verlagen. Wetenschappers hopen in Vesta een stukje van het vroege zonnestelsel te kunnen onderzoeken. Het idee is dat Vesta zich vormde als een planeet, maar nooit volwaardig werd en dat het uit het materiaal bestaat waar ook de Aarde uit is ontstaan.

Na een jaar vertrekt Dawn richting de grootste asteroïde en dwergplaneet Ceres.

Bronnen: NASA

Space shuttle Atlantis gelanceerd op de laatste missie

Het weer rond Kennedy Space Center was zo slecht de afgelopen week, dat een lancering van missie STS-135 er niet zo in leek te zitten. Maar vanmiddag is Atlantis keurig op tijd vertrokken. Dat alleen al is uitzonderlijk voor een shuttle missie.

De laatste missie van een space shuttle ooit is een logistieke missie. Atlantis brengt voornamelijk reserveonderdelen bij ruimtestation ISS.

De bemanning bestaat uit slechts vier astronauten. Dat is sinds de zesde shuttle missie in 1983 niet meer voorgekomen. Alle vier vlogen eerder in de ruimte.

Beelden uit het zonnestelsel

Laat ik meteen maar spectaculair beginnen met een komeet die opgeslokt wordt door de Zon. Het is aan te raden om deze video in HD te bekijken, dan zie je de komeet het best.



Kometen worden regelmatig opgeslokt door de Zon. Maar pas sinds we satellieten hebben als SOHO (sinds 1995) en het Solar Dynamics Observatory (sinds 2009) weten we hoeveel kometen er heel dicht langs de Zon komen. SOHO heeft op die manier 2000 kometen ontdekt.

En deze kwam te dicht bij en werd uiteindelijk (buiten beeld) opgeslokt. De beelden zijn genomen met het Solar Dynamics Observatory.

Een "stukje verder" in het zonnestelsel, in een baan rond Mercurius, is NASA's MESSENGER satelliet bezig deze planeet in kaart te brengen. Hoe weinig we nog weten van Mercurius blijkt wel uit het feit dat deze 150 km brede krater nog geen naam heeft.

Je kunt zeggen wat je wilt, maar Mercurius lijkt veel op de Maan. Hooguit kent Mercurius meer barsten doordat deze planeet zo dichtbij zo lang bakt in de Zon. Een dag op Mercurius duurt 56 Aardse dagen en 15 uren. Ook staat Mercurius veel meer bloot aan uitbarstingen en zonnewind. De Maan en Mercurius zijn trouwens heel verschillend van samenstelling.

Dan vliegen we heel even langs Aarde, waar de bemanning van ISS nog een mooi plaatje schoot van Italië bij nacht.

Zuidelijk Italië en Sicilië. Links een Russisch zonnepaneel.

(De lancering van de shuttle Atlantis is trouwens nog steeds morgen gepland, maar er zijn twijfels over het weer. Het stormt en onweert rond de Cape deze week.)

Dan op naar de asteroïdengordel, waar NASA's Dawn missie op weg is naar de vierde grootste asteroïde Vesta. Hoe dichterbij Dawn komt, hoe scherper de plaatjes worden.

Deze foto werd geschoten op 1 juli op een afstand van 100.000 kilometer. Officieel komt Dawn 17 juli aan bij Vesta.

Rond Jupiter hebben we (nog) niets. In augustus moet een nieuwe missie naar Jupiter gestuurd worden: Juno. Jammer genoeg niet uitgenodigd voor de Tweetup.

Maar Cassini maakt het goed met een foto van de witte storm van Saturnus. Deze storm is inmiddels Saturnus helemaal rond geraasd en hij is nu zichzelf tegen gekomen.

De storm op Saturnus is inmiddels ongeveer 300.000 km lang. Maar dat is nog niets. Stormen hebben in het verleden heel de atmosfeer van Saturnus in beroering gebracht. Deze storm brengt ook een hoop radio ruis teweeg, wat er op wijst dat het in de storm flink onweert.

Close-ups van de storm zijn er ook.

De storm in valse kleuren. Hij is 15.000 km breed, ofwel meer dan de diameter van de Aarde. Blij dat ik daar niet op vakantie ben.

Buiten het geweld van de atmosfeer Saturnus spelen twee manen verstoppertje.

Op de voorgrond Titan met zijn dichte atmosfeer. Erachter is Rhea.

En dat is het einde van deze toer door het zonnestelsel. Vergeet de fooi voor de gids niet.

Bronnen: Bad Astronomy blog, Planetary Society blog, UniverseToday

Wetsvoorstel om opvolger Hubble te schrappen in congres

Met het stoppen van het shuttle programma was het lot van de Hubble Space Telescope ook getekend. Een onderhoudsvlucht die Hubble voorziet van nieuwe gyroscopen, zonnepanelen, thermische dekens of nieuwe wetenschappelijke instrumenten zit er zonder shuttle niet in. Sinds de laatste onderhoudsvlucht in 2009 kan Hubble er wel weer even tegen, maar onvermijdelijk zullen onderdelen op den duur gaan haperen (voornamelijk de gyroscopen), tot er geen wetenschap meer gedaan kan worden.

"Maar niet getreurd", heeft NASA altijd gezegd, "er komt een opvolger aan: de James Webb Space Telescope". Deze telescoop heeft een spiegel van 6,5 meter en hij moet vanaf L2 (of het tweede Lagrange-punt) waarnemingen doen. Hubble's spiegel is 2,4 meter.

De James Webb Space Telescope moet op het L2 punt opereren, waar de zon altijd verduisterd wordt door de Aarde. Verder heeft de JWST een zet thermische

Er is wel een groot verschil met Hubble: de James Webb kijkt alleen in infrarood. Hoe mooi de plaatjes in zichtbaar licht ook zijn, infrarood biedt de kans door stof heen te kijken, waardoor je beter ziet wat er van binnen objecten als nevels, sterrenstelsels en dergelijke afspeelt.

Qua project loopt het echter niet goed. De James Webb zou in 2013 gelanceerd moeten worden, maar vorig jaar werd het project onafhankelijk onderzocht en bleek dat een lancering in 2015 pas haalbaar zou worden en waarschijnlijker zou het 2017 of 2018 worden. Ook was het project met 1,4 miljard dollar over budget gegaan (waardoor het in totaal 6,8 miljard dollar zou gaan kosten). Onder astronomen is de nieuwe telescoop de Just Wait Space Telescope gaan heten.

De eerste spiegels van de James Webb zijn al klaar. Er moeten in totaal 18 segmenten komen.

En nu ligt er dus een wetsvoorstel in het Amerikaanse congres om de James Webb helemaal te schrappen wegens "slecht management", zo staat in het wetsvoorstel. Het wetsvoorstel beslaat overigens veel meer dan de James Webb Space Telescope alleen. Er wordt sowieso ontzettend in wetenschap gesneden in dit voorstel.

Dit is niet de tijd in de VS voor ambitieuze wetenschappelijke projecten die over hun budget gaan.

Vrijdag start de laatste shuttlemissie

Opgelet: vrijdagmiddag 17:26 wordt de allerlaatste space shuttle gelanceerd met een bemanning van vier personen. Het reisdoel is, zoals gewoonlijk, ruimtestation ISS. Space shuttle Atlantis heeft aan boord een logistieke module, de Rafaello, met bevoorrading, een extra ammonia pomp en een extra vriezer.

De astronauten van missie STS-135 landden gisteren op Kennedy Space Center.

De missie kent een ruimtewandeling en de hele missie duurt 12 dagen.

Ik hoop later deze week nog wat dieper op de missie in te gaan.